ملاحظات اقتصادی و ایمنی برای داربست‌بندی در صنعت ساخت
داربست اساساً یک سازه موقت است که به منظور پشتیبانی از کارگران و برای جا به جایی مصالح در ساخت و ساز یا تعمیرات ساختمان‌ها یا سایر سازه‌های بزرگ، در هنگام انجام کار در ارتفاعی بالاتر از ارتفاع زمین، مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای تمامی فعالیت‌های ساختمانی که نتوان آن‌ها را به صورت صحیح و ایمن در نقطه‌ای از زمین یا در بخشی از ساختمان و یا بر روی سایر سازه‌های پشتیبان، انجام داد باید داربست بندی صورت بگیرد. یکی از نگرانی‌های اصلی در برپایی این سازه، ایمنی داربست است که موجب از رده خارج شدن داربست‌های سنتی و استفاده از داربست‌های ویژه در صنعت ساخت و ساز گردیده است.
در حال حاضر داربست جزو سازه‌های محبوب و پر کاربرد در صنعت ساختمان محسوب می‌شود؛ چرا که به سادگی می‌توان آن را بر پا کرده و پس از پایان کار، با تلاشی اندک و صرف انرژی ناچیز می‌توان قطعات آن را جدا کرده و سازه را جمع نمود. در این مقاله انواع داربست، روش‌های موجود برای داربست‌بندی، ایمنی داربست و جنبه اقتصادی استفاده از داربست مورد بحث قرار گرفته است.
به طور کلی داربست یک سازه موقت بوده که برای پشتیبانی و حمایت از کارگران و مصالح ساختمانی در ساخت و ساز یا تعمیرات ساختمان‌ها یا سایر سازه‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سازه، یک سیستم ماژولار بوده که از میله‌هایی از جنس فلز، چوب یا سایر مواد ساخته می‌شود.
انواع داربست
پیش از پرداختن به مبحث ایمنی داربست، لازم است انواع آن را بشناسیم. به طور کلی سه نوع داربست داریم:
- داربست معلق
- داربست پایه دار
- داربست ویژه
داربست معلق
داربست دو نقطه ای
از متداول‌ترین انواع داربست‌های موجود در این دسته، می‌توان داربست معلق دو نقطه‌ای قابل تنظیم، که آن را با نام داربست‌های با سکوی متحرک نیز می‌شناسند را نام برد. این نوع از داربست‌ها که با اتصال طناب یا کابل به دو طرف رکاب ساخته می‌شوند، معمولاً توسط شویندگان شیشه‌های آسمان خراش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما استفاده از آن‌ها در ساختمان‌های بلند مرتبه نیز متداول می‌باشد.
داربست تک نقطه‌ای قابل تنظیم
یکی دیگر از انواع داربست معلق، داربست قابل تنظیم تک نقطه‌ای می‌باشد. در ساخت این سازه موقت باید اصول ایمنی و استانداردها رعایت شوند تا ایمنی داربست تأمین گردد. این سازه از یک سکوی معلق شده با یک طناب از یک تکیه گاه بالاسری تشکیل شده و به تجهیزاتی مجهز شده است که جا به جایی سکو به سطوح کاری مورد نظر را امکان پذیر سازد. متداول‌ترین کاربرد این سازه‌ها، استفاده توسط شویندگان پنجره برای تمیز کردن جدار خارجی پنجره‌های آسمان خراش‌ها می‌باشد.
داربست زنجیروار
این سازه موقت، از یک سکوی حمایت شده توسط دو طناب افقی و موازی تشکیل شده است که به اعضای ساختاری ساختمان یا سایر سازه‌ها متصل شده‌اند.
داربست قابل تنظیم چند نقطه‌ای
در این دسته از داربست‌ها نیز، همانند سایر انواع آن، تأمین ایمنی داربست اهمیت بالایی دارد. یک داربست قابل تنظیم چند نقطه‌ای از یک یا چند سکو تشکیل شده است که توسط بیش از یک طناب از پایه‌های بالاسری معلق شده و به ابزارهایی برای بالا یا پایین بردن سکو تا حد سطوح کاری مطلوب مجهز شده‌اند. برای مثالی از این سازه می‌توان به جرثقیل دودکش اشاره کرد که در عملیات تمیز کردن دودکش مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آویختِ داخلی
این نوع از داربست معلق، از یک سکوی معلق شده از سقف یا سازه بامِ ساختمان توسط پایه‌هایی با طول ثابت تشکیل شده است.
تیر سوزنی
این سازه داربستی از سکوی معلق شده از تیرهای سوزنی تشکیل شده است که معمولاً یک طرف آن به یک قسمت ساختمانی ثابت متصل می‌شود.
داربست چند سطحی
داربست چند سطحی، یک سازه معلق قابل تنظیم دو نقطه‌ای یا چند نقطه‌ای بوده که در آن از چندین سکوی تکیه داده شده به رکاب‌های مشترک در سطوح مختلف استفاده شده است.
داربست پایه دار
این دسته از سازه‌های موقت نیز انواع مختلفی دارد که رعایت نکات مربوط به ایمنی داربست در تمامی آن‌ها ضروری است. در ادامه مطلب برخی از متداول‌ترین انواع آن را معرفی می‌کنیم.
داربست تک طبقه
داربست تک طبقه، سازهای است که به راحتی قابل تنظیم با شرایط محل کار بوده و برپایی و جمع کردن آن بسیار ساده می‌باشد. این نوع سازه به طور معمول برای ساخت دیوارهای بنایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
داربست بنایی یا دوبل
این نوع از سازه‌ها را با نام داربست‌های چارچوبی یا سوار شده نیز می‌شناسند. داربست‌های چارچوبی متداول‌ترین نوع از این سازه می‌باشند. چرا که جدا از ایمنی داربست این سازه‌ها چند کاره و تطبیق پذیر بوده و استفاده از آن‌ها ساده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه می‌باشد.
داربست چارچوبی به طور معمول به عنوان داربست نهایی در نمای ساختمان و نقاشی آن استفاده می‌شود. همچنین چارچوب‌های ماژولارِ این داربست را می‌توان به صورت چند طبقه نصب کرده و از آن در پروژه‌های ساختمانی عظیم استفاده نمود.
داربست متحرک
داربست متحرک نوعی از سازه‌های پایه‌دار است که بر روی چرخ یا چرخک نصب می‌گردد. این سازه‌ها به نحوی طراحی و ساخته شده‌اند که بتوان به راحتی آن‌ها را جا به جا کرده و برای فعالیت‌هایی نظیر نقاشی و گچ‌کاری، که در آن‌ها کارگران باید موقعیت خود را به صورت مداوم تغییر دهند، مورد استفاده قرار داد.
جکِ پمپی
جک‌های پمپی نوعی از داربست هستند که به صورت خاصی طراحی می‌شوند در ساخت آن‌ها از یک سکوی حمایت شده توسط طبقه‌های سیار قرار گرفته بر پایه‌های عمودی استفاده می‌شود. این طبقه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوان آن‌ها را به صورتی مشابه با جک اتومبیل بالا یا پایین بُرد. به دلیل قابلیت تنظیم در ارتفاع‌های مختلف، قیمت پایین و ایمنی داربست از جک‌های پمپی کاربردهای مختلف استفاده می‌شود.
جکِ نردبانی
داربست جک نردبانی یک سازه ساده بوده که از یک سکوی قرار گرفته بر طبقه‌های متصل به یک نردبان تشکیل شده است. به دلیل قابل حمل بودن و ارزان قیمت بودن این سازه‌ها، از آن‌ها در کاربردهای سبک استفاده می‌شود.
لوله و کوپلر
این دسته از داربست‌ها به این دلیل این گونه نام گذاری شده‌اند که در ساخت آن‌ها از لوله کشی‌های متصل شده به وسیله ابزارهای متصل کننده استفاده شده است. به دلیل استحکام این دسته از سازه‌ها، از آن‌ها در جایی که نیاز به حمل بارهای سنگین باشد و یا در جایی که باید چندین سکو در ارتفاع‌های مختلف به کار گرفته شود، استفاده می‌گردد.
داربست پایه ای
داربست‌های پایه‌ای یکی از انواع داربست پایه دار است که در آن تمامی اجزای سازه، از تیرهای عمودی و مهار گرفته تا سکوها، از چوب ساخته شده است. امروزه به ندرت از این نوع داربست‌ها استفاده می‌شود و معمولاً داربست‌های فلزی موجود در بازار به این نوع سازه‌ها ترجیح داده می‌شوند. تطبیق پذیر بودن این سازه‌ها که برپا کردن آن‌ها را در جهات مختلف و در شرایط متنوع امکان پذیر می‌سازد، اجرای صحیح و بدون اشکال این نوع داربست را دشوار می‌سازد.
داربست‌های ویژه
این دسته از داربست‌ها، سازه‌هایی هستند که به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرند و تنها در شرایط خاص کاربرد دارند. برخی از انواع این سازه‌ها، که در آن‌ها ایمنی داربست در سطح بالا تأمین می‌شود، عبارتند از:
- داربست‌های کانتیلور
- داربست‌های مربعی
- داربست‌های اسبی
- داربست‌های طبقه بندی سقفی
ملاحظات مربوط به ایمنی داربست
ایمنی یکی از مهم‌ترین ملاحظات در مکان‌های ساخت و ساز محلی است. در ده سال گذشته، تعداد حادثه‌های رخ داده در محل ساخت و ساز، نرخ کاهشی ملایمی داشته است؛ اما همچنان این آمار، درصد بالایی از تعداد کل حادثه‌های صنعتی را تشکیل می‌دهد. طبق آمار حوادث رخ داده در محل صنایع مختلف، محققان به این یافته رسیده‌اند که حوادث رخ داده در محل ساخت و ساز سهم قابل توجهی در این میان دارد (حدود 25%) و دومین صنعت آسیب پذیر در برابر حوادث مختلف می‌باشد. با توجه به اطلاعات ارائه شده، تأمین ایمنی داربست و سایر سازه‌های ساختمانی از اهمیت بالایی برخوردار است.
مشکلات مربوط به هزینه
همان طور که پیش از این گفته شد، مخارج مربوط به صنعت ساخت و ساز، هم مخارج فیزیکی و هم مخارج تصادف‌ها را شامل می‌شود. از آن جایی که محدوده هزینه‌های تصادفات احتمالی بسیار گسترده بوده و پیش بینی آن دشوار می‌باشد، در این قسمت تنها هزینه‌های فیزیکی مورد بحث قرار می‌گیرد. دو هزینه فیزیکی فوری و حیاتیِ سیستم داربست که شناسایی شده‌اند، هزینه مواد اولیه و هزینه کارگران می‌باشد.
خطرات کلی
- افتادن
- محکم نشدنِ چرخ ها
- محکم نشدنِ سطح
- برخورد تصادفی با اشیاء افتاده از بالا
- فروریختن داربست
- تخته بندی نادرست
خطرات الکتریکی
داربست‌های معلق اکثراً از فلز ساخته می‌شوند و گاهی اوقات در محلی بسیار نزدیک به خطوط برق بالاسری نصب می‌شوند. این عوامل خطر برق گرفتگی را به وجود می‌آورند. با این حال، نگهداری و اصلاح به موقع، ایمنی داربست را تأمین کرده و این خطر را کاهش می‌دهد.
چند نکته در رابطه با ایمنی داربست
- داربست‌ها باید با استفاده از مهارهای متقاطع، قطری، افقی و یا ترکیبی از آن‌ها برپا شوند
- داربست باید شاقول شده و مسطح بوده و تمامی اتصالات مهارها به طور مناسبی مستحکم شده باشند
- همواره از سیم حفاظ استفاده کنید
- هنگامی که یک داربست را جا به جا می‌کنید، تمامی موارد مخصوصاً شرایط زمین باید ارزیابی شوند
- پین‌ها، قفل‌ها و ایمنی داربست باید به طور کامل و صحیح بررسی شود
- به شرایط محیط اطراف توجه کنید و خطرات بالاسر نظیر سیم‌های برق را در نظر بگیرید
- قبل از اجرای هر مرحله از کار، شرایط باید توسط یک فرد دارای صلاحیت مورد بازرسی قرار گیرد
نتیجه‌گیری
در این مقاله به نتایج زیر رسیدیم:
- داربست‌بندی نقش مهمی را در انجام کارهای تعمیرات ساختمان و امنیت کارگران و مصالح ساختمانی ایفا می‌کند
- داربست را می‌توان با صرف انرژی و تلاش اندک به آسانی برپا نمود
- در داربست‌های پایه دار، داربست دو لایه از نظر هزینه‌ای با داربست تک لایه قابل مقایسه می‌باشد؛ در حالی که داربست دو لایه را می‌توان برای کارهای ساختمانی در مقیاس بزرگ و ساختمان‌های چند طبقه مورد استفاده قرار داد
- در سالیان اخیر، داربست‌های فلزی، به دلیل ایمنی داربست و دوام بالای آن‌ها به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند
- استفاده از داربست‌های ویژه، برای کاهش خطر حوادث ساختمانی در محل‌های ساخت و ساز عظیم، بسیار سودمند می‌باشند. به منظور حفظ ایمنی و سلامت، باید دستورالعمل‌های استاندارد رعایت شده تا خطرات احتمالی به حداقل برسند
- بنابراین انواع مختلف داربست بسیار سودمند می‌باشند، چه برای ساخت و سازهای کوچک و چه برای پروژه‌های ساختمانی عظیم؛ انتخاب داربست باید با در نظر گرفتن سطح مالی پروژه انجام شود
